Beschrijving
Frederik leeft teruggetrokken in een Roemeens dorp. Overdag knapt hij oude schuren op, ’s avonds zwerft hij weemoedig door de lege slaapkamers van zijn kinderen. Op een avond verschijnt een zwarte man in het televisieprogramma Spoorloos en beweert een zoon van zijn grootvader te zijn. De claim zorgt voor beroering bij de Duponts en dwingt Frederik naar de Hoorn van Afrika af te reizen om de man te zoeken. Een jeugdliefde staat erop hem te vergezellen.

In de jaren vijftig en zestig trokken tientallen jongens van Machinefabriek Dupont naar het Abessinië van Keizer Haile Selassie en stampten er suikerfabrieken uit de grond. De fabrieksjongens kwamen in een ruig, sprookjesachtig universum terecht; ze hadden ineens bediendes, paarden, vrouwen, motoren, auto’s. Ze waren koningen. Maar koningen voor korte duur. Zodra het driejarig contract afliep moesten ze terug naar de stempelklok, de draaibank en de boerenkool in Hengelo. Een van de jongens kon dat niet.

Recensie
De naam Jaap Scholten zal niet meteen bij iedereen een belletje doen rinkelen. Toch heeft hij al een dozijn boeken geschreven, waarvan de meeste in een aantal talen zijn vertaald. Hij debuteerde in 1990 met de verhalenbundel Bavianehaar & Chipolatapudding. In veel van zijn werk schrijft hij over zijn familie en ook in zijn in 2020 verschenen roman Suikerbastaard speelt zijn familieachtergrond een belangrijke rol. Voor sommige boeken heeft hij een prijs ontvangen en enkele hebben op een short- of longlist gestaan.

Een halfjaar na de uitzending van het televisieprogramma Spoorloos, waarin een item zat over een Ethiopische man die claimt familie van hen te zijn, komen de Spenglers bijeen om te dineren. Ze houden echter eerst familieberaad om de uitzending te bespreken en besluiten dat Frederik naar het land afreist om naar de man op zoek te gaan. Ethiopië is echter ook het land waar halverwege de vorige eeuw Twentse jongens naartoe vertrokken om er suikerfabrieken te bouwen. Ze hadden er een goed leven, maar na drie jaar moesten ze weer terug naar Nederland. Een van hen dacht daar echter anders over.

Het verhaal in Suikerbastaard bestaat uit drie delen, waarbij het eerste en laatste, ondanks dat de titel van deze delen anders doet vermoeden, vanuit het perspectief van Frederik worden verteld. In het tweede deel maakt de lezer kennis met Marinus Hilbrink, een van de jonge Twentenaren die naar Ethiopië is vertrokken om er te helpen met de bouw van suikerfabrieken. Voor het hele verhaal geldt dat het fictief is, maar, en dat licht de auteur in zijn nawoord ook toe, zijn fictie en feiten nauw met elkaar verweven. Hierdoor krijgt de lezer al vanaf het begin het gevoel dat het geen verzonnen verhaal is, maar non-fictie. Dat komt grotendeels omdat het gebaseerd is op het waargebeurde feit dat HVA en Stork zich daadwerkelijk met de bouw van dergelijke fabrieken heeft beziggehouden en er inderdaad medewerkers van hen naar het Afrikaanse land vertrokken zijn, maar ook omdat de Scholten enkele andere gebeurtenissen in het verhaal verwerkt heeft die zich daadwerkelijk voorgedaan hebben.

Ondanks de non-fictie-indruk die het verhaal wekt, is het in een fijne en aangenaam leesbare stijl geschreven. Een aantal hoofdstukken is enigszins zakelijk en geven vooral informatie, vooral over enkele technische zaken, maar voor het overgrote deel is het toch erg beeldend en speels. Dat geldt vooral voor het levensverhaal van Marinus, dat overigens wel wat weg heeft van een autobiografie. Dit deel spreekt het meest tot de verbeelding van de lezer en is dan ook verreweg het interessantst. De lezer leeft met hem mee en heeft soms ook met hem te doen. Dat geldt in mindere mate voor de personages uit de andere twee delen, Frederik en Mila. Hun karakters zijn nogal wisselvallig, de ene keer komen ze vriendelijk over, de andere keer zijn ronduit onsympathiek. Desondanks wil je toch ook wel weten hoe het hen vergaat en of ze hun doel weten te bereiken.

De belangrijkste personages die in het verhaal voorkomen, Frederik, Mila en Marinus, zijn bijzonder goed uitgewerkt. Door middel van enkele korte flashbacks komt je wat over hun verleden te weten, maar vooral in het heden worden hun karakters prima uitgediept. De lezer leert hen daardoor goed kennen en voor het verhaal is dat uiteindelijk toch wel van wezenlijk belang. Ronduit boeiend zijn de gedeelten waarin de auteur wat over Ethiopië en zijn nog redelijk recente geschiedenis vertelt. Over het roerige verleden van dit land is in feite niet zo heel erg veel bekend, eigenlijk geheel ten onrechte.

In een van de zinnen op de achterflap wordt vermeld dat Suikerbastaard een romantische roadtrip en een hartstochtelijke zoektocht naar een vader is. Dat is nogal sterk aangedikt, vooral omdat dit maar een klein gedeelte van het verhaal betreft. Het neemt echter niet weg dat Scholten een prima naar non-fictie ruikende roman geschreven heeft.

Waardering: 4/5

Boekinformatie
Auteur: Jaap Scholten
Titel: Suikerbastaard
ISBN: 9789492928146
Pagina’s: 576
Eerste uitgave: 2020