Beschrijving
Bijna niemand weet dat ze ooit voor de Amerikaanse regering werkte. Ze was de onbetwiste expert op haar vakgebied en vormde zelf een van de grootste geheimen van een dienst die zelf zo geheim is dat hij niet eens een naam heeft. tot de dienst ineens besloot dat ze een te groot risico vormde en jacht op haar begon te maken. Tegenwoordig blijft ze zelden lang op dezelfde plek en wisselt ze zo vaak mogelijk van naam. De enige persoon die ze durfde te vertrouwen is vermoord. En nog altijd beschikt ze over informatie die zo gevoelig is dat de dienst haar zo snel mogelijk wil liquideren.

Als de dienst haar een uitweg biedt, beseft ze dat het haar enige kans op een normaal leven is. De nieuwe klus die ze moet aannemen in ruil voor haar leven betekent echter dat ze nog meer gevoelige informatie moet inwinnen – informatie die haar alsnog in levensgevaar zou kunnen brengen. Ze besluit de klus aan te nemen en maakt zich klaar voor de gevaarlijkste missie ooit, die er niet gemakkelijker op wordt als ze valt voor een man die haar kansen alleen maar kan  verkleinen. Ze zal al haar unieke vaardigheden moeten inzetten om in leven te blijven…

Recensie
Stephenie Meyer is vooral bekend geworden door haar eveneens verfilmde Young Adultserie The Twilight. Van deze reeks zijn wereldwijd meer dan honderd miljoen exemplaren verkocht in ruim vijftig landen. In 2010 ontstond bij haar het idee om een spionagethriller te maken, aanvankelijk dacht ze aan een film. Ze maakte er een aantal aantekeningen en vergat het idee. Tot 2013, toen ze het weer oppakte en er een boek in zag. Dat werd De chemicus, dat in 2016 is verschenen en haar eerste thriller voor volwassenen is.

Juliana Fortis werd, toen ze een paar jaar geleden nog voor de Amerikaanse geheime dienst werkte, De Chemicus genoemd. Na de moord op haar collega blijft ze nooit lang op eenzelfde plek en wisselt ze regelmatig van identiteit. Bang om zelf ook vermoord te worden. Op een dag neemt de dienst weer contact met haar op en doet haar een aanbod, dat ze accepteert. De opdracht die ze krijgt, lijkt eenvoudig, maar blijkt een gevaar voor haar eigen leven te zijn. Vanaf dat moment moet ze al haar vaardigheden gebruiken om in leven te blijven.

Het belangrijkste personage in De chemicus is Juliana, oftewel Alex, want dat is haar naam waaronder ze zich bij de anderen bekend heeft gemaakt. De lezer komt dan ook ruim voldoende over haar te weten en merkt al snel dat ze niet altijd even sympathiek overkomt, vooral niet wanneer ze het op een tegenstander gemunt heeft. Toch blijkt ze niet zo slecht te zijn als ze in eerste instantie lijkt. Gedurende de plot maakt ze een heel duidelijke verandering door en verbaast ze zichzelf. Ze wordt innemend en de aanvankelijke antipathie die haar houding en karakter oproepen, slaat om waardoor de lezer haar zelfs aardig begint te vinden. Haar rol in het verhaal is overigens niet dominant, de andere personages die belangrijk zijn, komen daarom ook goed uit de verf.

In de eerste hoofdstukken is het verhaal nogal onduidelijk, vooral omdat niet helder is waarvoor Alex op de vlucht is, wat er de reden van is waarom men haar wil ombrengen, maar ook omdat veel dingen nogal gedetailleerd worden beschreven. Het is dus niet zo heel erg vreemd dat het dan voor de lezer nogal verwarrend is. Na iets meer dan honderd bladzijden komt daar verandering in, het verhaal krijg actie, en als gevolg daarvan meer spanning, het tempo gaat omhoog en, en dat is misschien wel het belangrijkste, het verhaal krijgt steeds meer structuur. Zo krijgt de lezer bijvoorbeeld ook meer informatie over het enigszins paranoïde gedrag van Alex en de redenen waarom ze voortdurend op de vlucht is.

De ontstane spanning blijft gedurende de rest van de plot gehandhaafd, niet continu, maar wel degelijk met regelmaat. Verschillende hoofdstukken eindigen met cliffhangers en er doen zich enkele onverwachte wendingen voor. Aan het eind dreigt het verhaal als een nachtkaars uit te gaan. In de ontknoping lijkt alles namelijk wel heel erg soepel en gemakkelijk te gaan, maar al snel blijkt dat dit bedrog is. Die slotfase van De chemicus is uiteindelijk toch niet zoals die aanvankelijk leek, er doen zich wat bijzondere ontwikkelingen voor en daardoor krijgt het verhaal toch nog een finale zoals die hoort te zijn. De enige smet aan het eind is de epiloog. Dit nawoord geeft wel een antwoord op een enkele openstaande vraag, maar is dusdanig simpel dat deze beter achterwege had kunnen blijven.

Meyer’s zijstapje naar een ander genre hoeft in principe niet eenmalig te zijn. Ze beheerst het namelijk ook om een redelijk spannende thriller te schrijven. Want op enkele minpuntjes na is De chemicus zonder meer de moeite waard.

Waardering: 4/5

Boekinformatie
Auteur: Stephenie Meyer
Titel: De chemicus
ISBN: 9789022579824
Pagina’s: 528
Eerste uitgave: 2016

Beschrijving
Op de Tibetaanse hoogvlaktes branden boeddhistische kloosters tot de grond toe af. De Chinezen deinzen nergens voor terug om de Tibetanen te onderwerpen zelfs onschuldige kinderen worden in koelen bloede vermoord. Maar diep in de binnenlanden gloort er hoop. Een klein jongetje begint aan een lange reis, een reis die niet zonder gevaren is. Voor Luca Matthews is het beklimmen van hoge bergtoppen zijn lust en zijn leven. Wanneer hij een onbekende top in de Himalaya ontdekt, is hij vastbesloten om deze als eerste te beklimmen. Samen met zijn klimpartner Bill Taylor, gaat hij zonder visum naar het door China bezette Tibet. Maar de Chinese geheime politie komt Luca en Bill op het spoor en de toekomst van Tibet ligt hun handen.

Recensie
Toen Patrick Woodhead nog jong was trok hij met zijn vader, die een grote liefde voor de bergen had, regelmatig de hoogte in. Vooral om te skiën, maar later specialiseerde hij zich in klimmen. Hij is tevens een van de oprichters van White Desert, een onderneming die avontuurlijke reizen naar Antarctica organiseert. In zijn boek Misadventures in a white desert uit 2004 vertelt hij over een van zijn trektochten. Hij besloot om ook thrillers te gaan schrijven wat er toe leidde dat in 2009 De verboden tempel, het eerste deel met Luca Matthews, verscheen.

Luca Matthews is op klimexpeditie in Tibet, maar omdat zijn klimpartner Bill Taylor last van hoogteziekte krijgt, moeten ze hun avontuur afbreken. Vlak voordat ze afdalen, ontdekt Luca een onbekende top in de vorm van een piramide. Terug in Engeland zoekt hij hier meer over uit en besluiten hij en Bill opnieuw naar Tibet af te reizen met als doel deze top als eerste te beklimmen. Tegelijkertijd doet de Chinese geheime politie er alles aan om een jongetje te vinden die de nieuwe Panchen Lama moet worden. Omdat Luca en Bill dat proberen verhinderen, ligt de toekomst van Tibet in hun handen.

De verboden tempel begint met een proloog die zich in 1956 afspeelt en waarin de Chinese overheerser een Tibetaans klooster in brand steekt en daarnaast nog enkele andere wreedheden uithaalt. Het verhaal maakt vervolgens een sprong naar 2005 en heeft vanaf dat moment een chronologisch verloop. Het heeft eveneens een aantal verhaallijnen die gedurende de plot samenvallen. In een van deze subplots nemen Luca en Bill het belangrijkste deel voor hun rekening en in een andere wordt ruimte gecreëerd voor de monniken die in het Geltang-klooster wonen en leven.

Een groot deel van de plot met Luca en Bill verhaalt over het beklimmen van bergen en welke gevaren daarbij om de hoek komen kijken. Woodhead put hierbij uit zijn eigen ervaring en weet ook haarfijn te benoemen welk materiaal ervoor nodig is. Dat hij die kennis heeft, laat hij de lezer regelmatig weten, want het komt nogal eens voor dat hij de merknamen van onder andere de klimbenodigdheden benoemt. Voor het verhaal is dit volkomen overbodig en heeft dus geen enkele toegevoegde waarde. Wel is deze verhaallijn geloofwaardig, maar dat geldt in wezen ook voor de andere, hoewel die twee (de monniken in het klooster en de zoektocht van de Chinezen naar de nieuwe Panchen Lama) dat ook zijn. Iedereen die maar een klein beetje over Tibet weet, zal dit kunnen beamen.

In de eerste helft van De verboden tempel blijft de spanning achterwege, maar daarna doen zich toch enkele momenten voor waarin de spanningsboog wat strakker komt te staan. Wat echter zo goed als achterwege blijft, zijn de broodnodige plotwendingen. Het verhaal kabbelt in een bedaard tempo voort en voor de lezer is het de vraag wanneer zich een eventuele verrassing voor gaat doen. Die zijn er wel, maar pas aan het eind. Het is dus niet zo heel erg vreemd dat de ontknoping het hoogste tempo heeft en tevens de meeste spanning. Het aantal personages waar het verhaal om draait zijn beperkt en daardoor blijft het overzichtelijk. Wel is het opvallend dat de meeste van hen niet sympathiek overkomen, en vooral Luca spant daarin de kroon.

Door het ontbreken van een aantal specifieke kenmerken kan De verboden tempel in feite geen thriller worden genoemd. Door wat Luca en Bill beleven, maar ook door wat ze ondernemen, heeft het meer weg van een avonturenroman. Maar wel een die door de belevenissen en de schrijfwijze van de auteur van begin tot eind blijft boeien. De tekortkomingen zorgen er echter wel voor dat het van gemiddelde kwaliteit is.

Waardering: 3/5

Boekinformatie
Auteur: Patrick Woodhead
Titel: De verboden tempel
ISBN: 9789047511267
Pagina’s: 352
Eerste uitgave: 2009

Beschrijving
Milan Berg staat bij het stoplicht wanneer er een auto naast hem stopt. Op de achterbank zit een doodsbang meisje. Wanhopig drukt ze een briefje tegen het raam. Een vraag om hulp? Milan weet het niet: hij is, net zoals zes miljoen landgenoten, analfabeet. Toch voelt hij dat het meisje in levensgevaar is. Milan begint een zoektocht die hem op een griezelig dwaalspoor zet. Aan het einde van de tocht wordt hij geconfronteerd met de wrede realiteit: soms is de waarheid te gruwelijk om mee te leven, en onwetendheid het grootste geschenk op aarde.

Recensie
Een lachende peuter op de achterbank van een auto gaf Sebastian Fitzek, de meester van de psychologische thriller, inspiratie voor het schrijven van een nieuw verhaal. Hij dacht hier wat meer over na en uiteindelijk had hij iets bedacht dat in een thriller niet zou misstaan. Jaren later ontmoette hij op de Frankfurter Buchmesse een analfabeet en dat vond hij zo’n tegenstrijdigheid dat het in hem opkwam dat iemand bij wie de vaardigheid om te kunnen lezen en schrijven ontbreekt een ideaal personage voor een thriller kan zijn. Dat werd uiteindelijk het begin maart 2021 verschenen Het geschenk.

Milan Berg, alias Politieagent, is veroordeeld voor de moord op een jong meisje. Omdat hij mogelijk onschuldig is, dwingt een aantal medegevangenen hem de waarheid te vertellen. Vervolgens vertelt Milan zijn lange verhaal, dat twee jaar eerder begint. Als hij voor een rood stoplicht staat te wachten, stopt er ook een auto naast hem. Op de achterbank zit een meisje dat een briefje tegen het achterraam aandrukt. Omdat hij analfabeet is, kan hij niet lezen wat erop geschreven staat. Hij voelt echter wel aan dat ze in gevaar is, neemt de beslissing haar te redden en start een achtervolging die hem nog lang zal heugen.

Het eerste hoofdstuk, dat zich nog in het heden afspeelt, liegt er niet om. Met name de openingszin laat werkelijk niets aan de verbeelding over. De lezer ziet precies voor zich wat er op dat moment gebeurt en kan een gevoel van afschuw en plaatsvervangende pijn niet onderdrukken. Het blijft echter niet beperkt tot dit ene voorval, want tijdens de plot word je getrakteerd op verschillende scènes die eenzelfde stemming kunnen en wellicht zullen oproepen. Het begin van het verhaal zorgt er in ieder geval voor dat je er van meet af aan bij betrokken bent, maar ook dat het je meteen te pakken heeft. Fitzek geeft de lezer geen enkele gelegenheid erin te groeien, hij grijpt je als het ware bij de lurven en plaatst je er volop in, of je het nu wilt of niet.

Fitzek maakt zijn titel ‘meester van de psychologische thriller’ volledig waar, hij geeft de lezer toegang tot het hoofd van Milan, wat zich daarin afspeelt, hoe hij met zijn dilemma omgaat, hoe hij iedereen om zich heen bespeelt zodat niemand iets over zijn analfabetisme te weten komt. Overigens is het niet alleen Milan die ervoor zorgt dat de psychologie in het verhaal ruim voldoende is. Er kan gerust worden gesteld dat ieder personage, maar in bepaald opzicht ook elke situatie, daarvoor verantwoordelijk is. De lezer weet hoe dan ook op geen enkel moment waar hij aan toe is. De cliffhangers waar het merendeel van de hoofdstukken mee eindigen zijn daar onder andere debet aan.

Zoals bij de auteur eveneens gebruikelijk is, heeft ook Het geschenk talloze plotwendingen. Wanneer je denkt te weten hoe het allemaal precies zit en een vermoeden hebt hoe het verder zal gaan, komt er weer een twist waardoor het verhaal net weer een andere kant opgaat. Dit wordt bij aanvang feitelijk al in gang gezet en gaat door tot en met het eind. Een van de duidelijkste voorbeelden waarbij de lezer op het verkeerde been wordt gezet, is dat de lezer al vrij snel meegaat met een aanname die Milan doet. Pas in de ontknoping zal blijken dat de werkelijkheid volkomen anders is realiseer je je dat je eigenlijk het laten beetnemen.

Het enige waar het verhaal wat minder in uitblinkt, is de echte spanning. Uiteraard is er een heel groot spanningsveld, maar het is nergens zodanig dat je ervan op het puntje van de stoel gaat zitten. Desalniettemin is Het geschenk een surprise die niet ingepakt mag blijven.

Waardering: 4/5

Boekinformatie
Auteur: Sebastain Fitzek
Titel: Het geschenk
ISBN: 9789044360547
Pagina’s: 336
Eerste uitgave: 2021

Beschrijving
Amber Reynolds ligt in coma. Ze kan zich niet herinneren hoe dat is gebeurd. Maar ze weet dat het geen ongeluk was… Ze heeft het zogeheten locked-in-syndroom: ze hoort alles, maar kan zich niet bewegen en kan niet praten.

Doodsbang, opgesloten in haar eigen lichaam, probeert ze haar herinneringen van de afgelopen week te reconstrueren. Met een echtgenoot die niet meer van haar houdt, een zus met een geheim en een ex die nog steeds door haar geobsedeerd is, weet Amber dat er iemand liegt over wat er met haar gebeurd is. Haar leven is nog steeds in gevaar. Lukt het haar wakker te worden voor het te laat is?

Recensie
Hoewel Alice Feeney ervan hield om journalist te zijn, bleef ze altijd dromen van een carrière als auteur. Terwijl ze nog voor het BBC-journaal werkte, schreef ze onder andere in haar pauzes aan haar debuutthriller Soms lieg ik, dat een New York Times en een internationale bestseller werd. In 2018 is het in het Nederlands verschenen en is inmiddels in meer dan twintig talen vertaald. Tevens wordt door Ellen DeGeneres en Warner Bros een tv-serie van gemaakt, waarin Sarah Michelle Gellar de hoofdrol speelt.

Na een ongeluk wordt Amber Reynolds in het ziekenhuis opgenomen. Ze weet niet hoe het gebeurd is, maar wel dat er opzet in het spel was. Omdat ze in coma ligt, kan ze zich niet bewegen. Ze krijgt echter wel alles mee wat er om haar heen gebeurt. Ook probeert ze zich te herinneren hoe ze in deze situatie terecht is gekomen. Stukje bij beetje komen haar herinneringen weer terug, waarbij ze zich realiseert dat haar man niet meer om haar geeft en haar zus iets te verbergen heeft. Omdat ze ervan overtuigd is dat haar leven in gevaar is, zal ze op tijd uit haar coma moeten raken. Zal dat haar lukken?

Het verhaal speelt zich afwisselend af in het heden (nu), het verleden (eerder), dat overigens maar een week is en vroeger. De hoofdstukken ‘nu’ en ‘eerder’ worden verteld vanuit het perspectief van Amber en de hoofdstukken ‘vroeger’ zijn dagboekteksten uit 1992 en opgetekend door een ongeveer tienjarig meisje waarvan de naam niet wordt genoemd. Deze opzet zorgt er in geringe mate voor dat de lezer nieuwsgierig wordt naar wat er gebeurd is. Het moet ook een spanningsveld creëren, maar daarvan is zo goed als geen sprake. Dat wordt vooral veroorzaakt door het te trage tempo waarmee Soms lieg ik begint. Ongeveer halverwege komt daar wel wat verbetering in, maar echt snel wordt het nooit.

Door middel van cliffhangers aan het eind van sommige hoofdstukken probeert Feeney de spanning op te bouwen. Dit heeft echter niet het beoogde effect, want de spannende momenten blijven zo goed als achterwege. Omdat de lezer eveneens niet verwend wordt met verrassende plotwendingen kabbelt het verhaal maar voort. Pas in de ontknoping wordt de lezer getrakteerd op een onverwacht cadeautje en dan blijkt dat het hele verhaal toch iets anders in elkaar steekt dan je aldoor vermoedde. Het is echter niet zo dat je dan omver geblazen wordt door deze welkome twist, daarvoor waren er toch ook situaties die je van tevoren kon zien aankomen en was het zeker niet spectaculair genoeg.

Soms lieg ik draait om een beperkt aantal personages: Amber, haar man Paul, haar zus Claire en in mindere mate haar ex-vriendje Edward. Hierdoor blijft het overzichtelijk en weet je als lezer al snel met wie je te maken hebt. Niet ieder van hen is uitvoerig uitgewerkt, maar dat is ook niet nodig. Wat je moet weten, kom je te weten, en daar gaat het in dit verhaal feitelijk om. Tijdens het lezen vraag je je regelmatig af wat wel of niet waar is, dat is vooral het gevolg van de titel van het boek, maar ook door het laatste punt wat je van Amber Reynolds moet weten en die aan het verhaal voorafgaan. Zelfs als het boek uit is, blijf je aan de waarheid (voor wat het waard is) twijfelen.

Het verhaal doet enigszins denken aan Als ik doodga voor ik opsta van Emily Koch. In beide boeken is het locked-insyndroom een belangrijk thema en twijfelen de hoofdpersonen aan de oorzaak van hun comateuze staat. Uiteraard zijn er ook voldoende verschillen, maar niet zodanig dat Soms lieg ik een bijzonder debuut is. Daarvoor ontbreken domweg de belangrijkste thrillerelementen.

Waardering: 2/5

Boekinformatie
Auteur: Alice Feeney
Titel: Soms lieg ik
ISBN: 9789400509757
Pagina’s: 336
Eerste uitgave: 2018

Beschrijving
Leie Blum wordt in de Tweede Wereldoorlog als driejarige ondergebracht bij een boerengezin in Zanegeest. Sindsdien is Leie aan het wachten, eerst op haar ouders, later op iets wat ze niet kan definiëren. Het wachten lijkt voorbij als ze met Dirk trouwt en twee zonen krijgt. In de zomer van 1974 wordt Leies zorgvuldig opgebouwde leven op z’n kop gezet door het overlijden van de vrouw bij wie ze als kind was ondergedoken. Ze gaat naar de begrafenis, maar kan niet terugkeren naar het leven met haar man en zonen. Ze zwijgt en wacht.

Recensie
Op jonge leeftijd wist Machteld Siegmann al dat ze wilde gaan schrijven én dat ze daar goed in wilde worden. Vanaf haar veertiende schreef ze gedichten, studeerde ze Nederlands en cultuurgeschiedenis en pas in 2012 besloot ze om een roman te gaan schrijven, maar daarna duurde het nog een paar jaar voordat ze haar eigen stijl had ontwikkeld. Het resultaat was haar debuutroman De kaalvreter, dat in augustus 2019 is verschenen. Het verhaal is niet autobiografisch, maar een aantal plekken uit haar jeugd komen wel in het boek voor.

Een paar jaar na het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt de driejarige Leie Blum naar een boerengezin in Zanegeest gebracht. Zestien jaar later trouwt ze met Dirk Rook en samen krijgen ze twee kinderen, Anton en Meeus. In de zomer van 1974 gaat ze naar de begrafenis van haar pleegmoeder en wanneer ze terugkomt, is ze niet meer dezelfde als daarvoor. Ze zit alleen maar te wachten en zwijgt praktisch als de hele dag. De rest van het gezin weet hier niet mee om te gaan en de hele situatie is ook van invloed op hun onderlinge relatie. Zal het ooit nog worden zoals het is geweest?

Hoewel het verhaal in 1942 begint, speelt het grootste deel zich tweeëndertig jaar later, het is dan 1974, af. Het wordt verteld vanuit het perspectief van de vier leden van het gezin Rook: Dirk, Leie, Anton en Meeus. In korte, soms zijn het zelfs erg korte, hoofdstukken geven deze vier personages zijn of haar visie over bepaalde omstandigheden of situaties. Omdat ieder van hen regelmatig aan het woord komt, leert de lezer ze erg goed kennen, komt zo te weten waar ze zich wel of niet mee bezig houden en daardoor kan hij zich prima met hen identificeren. Wat Siegmann trouwens erg zorgvuldig heeft gedaan, is zich in hen te verplaatsen. Neem bijvoorbeeld Meeus, hij is een elfjarige jongen en in het boek komt hij ook zo over. Voor de rest geldt hetzelfde, maar dan passend bij zijn of haar identiteit als personage.

Door middel van flashbacks, een periode van 1942 tot en met 1958, krijgt de lezer steeds meer te weten waar de depressie van Leie, want het is al meteen duidelijk dat dat haar probleem is, door veroorzaakt is. Dat de Tweede Wereldoorlog daaraan ten grondslag ligt, is in feite een understatement. Die sprong terug vertelt overigens ook hoe Leie en Dirk elkaar hebben ontmoet. De diverse sprongen in tijd, maar ook de wisselende perspectieven zorgen ervoor dat De kaalvreter blijft boeien, de lezer wordt in het begin al nieuwsgierig gemaakt, maar blijft dat ook gedurende de plot. Voor ieder tijdvak geldt trouwens ook dat de sfeer van toen heel mooi wordt overgebracht. De lezer die die tijd heeft meegemaakt, zal dat kunnen beamen.

Onderwerpen als depressie en de Tweede Wereldoorlog zijn natuurlijk niet de meest vrolijke en wanneer hier een verhaal over geschreven wordt, bestaat de kans dat het boek nogal zwaar is, dat het veel van de lezer vergt. Bij De kaalvreter is hier geen enkele sprake van. De auteur heeft de roman toegankelijk gemaakt. In heldere taal en met regelmatig voorkomende en mooi geformuleerde zinnen weet ze de juiste snaar te raken. Gevoelens komen over zoals ze zijn: de onmacht van Dirk, het pubergedrag van Anton, de gevoeligheid van Meeus, maar bovenal de leegte die ze alle drie voelen. Nergens krijg je het gevoel dat er iets ontbreekt of dat ze te veel aan het uitweiden is. Alle factoren tezamen leiden ertoe dat Siegmann met haar debuutroman een blijvende indruk achterlaat.

Waardering: 4/5

Boekinformatie
Auteur: Machteld Siegmann
Titel: De kaalvreter
ISBN: 9789026343100
Pagina’s: 352
Eerste uitgave: 2019

Beschrijving
IJsselmonde, oudejaarsavond. Een vrouw valt uit haar flat op de auto van een vrijend paartje. Ze was de minnares van Carlo van Beuningen, directeur van het slachthuis, die dood in haar flat wordt gevonden. Zijn vrouw Helga twijfelt aan de conclusie van de politie: moord en zelfmoord. Ze neemt de leiding van het slachthuis over en ondervindt dubieuze belangstelling voor haar en haar zaak. Bijvoorbeeld van Anton Krans, een keiharde veehandelaar, die echter merkt waarom Helga ‘de bidsprinkhaan’ genoemd wordt.

Inspecteur Ben van Arkel, die Helga’s vermoeden onderzoekt, ontdekt dat er flink met hormonen wordt geknoeid in de veehandel.

Recensie
Jacob Vis, een pseudoniem voor Job Vis, wordt gezien als een van de beste Nederlandse thrillerauteurs. Hoewel hij al vanaf 1987 boeken schrijft, werkte hij nog tot 2001 als bosbouwer bij Staatsbosbeheer. Vanaf dat moment streefde hij ernaar om ieder jaar een boek te schrijven, dat zijn standalones maar ook boeken die deel uitmaken van de IJsselmonde-serie. Het eerste boek van die reeks, Het hoofd, verscheen in 1994 en daarin maakt commissaris Ben van Arkel zijn opwachting. In datzelfde jaar werd het tweede deel, De bidspinkhaan, uitgegeven.

Het is oudjaarsavond en in een geparkeerde auto bij een flatgebouw is een stelletje net een vrijpartij begonnen. Door een plotselinge klap op het dak van de auto schrikken ze. Het blijkt het lichaam van een vrouw te zijn. In haar appartement treft de politie het lichaam van Carlo van Beuningen, de directeur van het lokale slachthuis, aan. Er wordt uitgegaan van moord en zelfmoord, maar Helga, de vrouw van Carlo, heeft haar twijfels. Commissaris Ben van Arkel doet onderzoek en ontdekt daarbij dat er in de veehandel met hormonen wordt geknoeid. Hij vraagt zich af of er een onderling verband is.

Voordat het verhaal begint, krijgt de lezer een aantal overlijdensadvertenties te zien, drie van Carlo van Beuningen, en één van Linda Stam, de vrouw die op het dak van de auto terechtgekomen is. Het vermoeden dat beide sterfgevallen met elkaar te maken hebben, wordt in het eerste hoofdstuk overigens ook al bevestigd. Dit was ook de bedoeling, want het gaat immers om het onderzoek naar de oorzaak van de dood van hen beiden. Dit onderzoek verloopt zoals het in detectives wel vaker gaat, rustig en zonder al te veel onverwachte ontwikkelingen. Het gaat er nogal gemoedelijk aan toe, hoewel Ben van Arkel zo nu en dan wel uit zijn slof kan schieten.

De bidsprinkhaan wordt vooral verteld vanuit het perspectief van Ben van Arkel, maar er zijn ook hoofdstukken waarin Helga van Beuningen haar verhaal vertelt. Daarin wordt voor een groot deel aandacht besteed aan het huwelijk tussen haar en Carlo, maar komt ook aan het licht wat zijn precieze relatie met Linda Stam is. Het knoeien met groeihormonen in de veeteelt is een zijweg in het verhaal en komt voort uit het politieonderzoek. Hierdoor zijn er in feite twee subplots, maar vanaf het begin van de tweede verhaallijn is duidelijk dat ze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Door dit onderwerp erin te verwerken, heeft de auteur een rond 1994 actueel thema aangesneden.

Het aantal plotwendingen is, zoals hiervoor al aangegeven, miniem. Een enkele keer draait het verhaal net iets anders dan je had verwacht, maar dat is niet dusdanig dat je van een verrassing kunt spreken. Het is gewoon een rechttoe rechtaan detective waarin het vooral gaat om het politieonderzoek. Het enige echt onvoorziene moment doet zich in de ontknoping voor, wanneer de uiteindelijke dader ontmaskerd wordt. Toch kun je je er niet aan onttrekken dat het eigenlijk wel te verwachten was dat het dit personage zou zijn. Daarvoor lag het te veel voor de hand.

In een destijds geschreven recensie heeft het Algemeen Dagblad vermeld dat De bidsprinkhaan alles heeft voor een spannende televisieserie of politiefilm. Dit is er nooit van gekomen en zal nu ook niet meer gebeuren, maar het boek is zodanig geschreven dat dit heel goed mogelijk was. Waarschijnlijk zou deze serie of film spannender zijn dan het boek zelf, want daarin is van spanning niet zo heel veel te merken. Desondanks is het tweede deel van de IJsselmonde-serie geen straf om te lezen. Alleen had het wel wat minder braaf mogen zijn.

Waardering: 3/5

Boekinformatie
Auteur: Jacob Vis
Titel: De bidsprinkhaan
ISBN: 9789070282127
Pagina’s: 242
Eerste uitgave: 1994

Beschrijving
Sarah Mullins is van New York naar Bangkok gevlucht om te verdwijnen. Ze huurt een appartement in het Koninkrijk, een toonbeeld van vergane glorie. In de bedwelmende hitte van Bangkok raakt Sarah tijdens een vriendinnenavond met poker, drank, roddels en marihuana in de ban van drie mysterieuze expatvrouwen: de Chileense chef-kok Ximena van restaurant De Eiffel; de Britse hotelmanager Nat, die een eigenaardige man en een nog eigenaardiger werkster heeft; en ten slotte is er de verleidelijke Mali, die heeft besloten Sarahs pantser te doorbreken en haar mee te slepen in haar glamourwereld vol duistere spelletjes. Op het moment dat het leger een staatsgreep pleegt is Sarah getuige van een gruwelijke moord, gevolgd door een aantal geheimzinnige verdwijningen. Het veilige Koninkrijk voelt steeds meer aan als een val. Verbeelding en werkelijkheid beginnen door elkaar te lopen. Wie kan ze nog vertrouwen? 

Recensie
Schitterende dieren, het Nederlandstalige debuut van Lawrence Osborne werd in 2018 door Vrij Nederland beloond met vijf sterren. Desondanks werd hij door het Britse dagblad The Guardian de beste romanschrijver waar je nog nooit van hebt gehoord genoemd en wordt hij voortdurend aangekondigd als de opvolger van Graham Greene, iets waar hij het zelf absoluut niet mee eens is. Zijn nieuwste roman is het in september 2020 verschenen Het glazen koninkrijk en speelt zich af in de miljoenenstad Bangkok, waar hij, nadat hij als journalist een groot deel van de wereld heeft gezien, is gaan wonen.

Om onzichtbaar op te gaan in de massa, is Sarah Mullins New York ontvlucht en huurt nu een woning in het appartementencomplex Het Koninkrijk in Bangkok. Ze maakt er kennis met Mali, Ximena en Natalie, met wie ze een soort van vriendschap opbouwt. Tijdens hun vriendinnenavonden vloeit de drank rijkelijk en raken ze bedwelmd door het roken van marihuana. Op een avond komt Mali naar Sarah toe, ze zit onder het bloed en vertelt dat ze haar Japanse vriend heeft vermoord. Niet lang daarna is Mali spoorloos verdwenen en begint Sarah zich meer en meer opgejaagd te voelen.

Er zijn weinig auteurs die het beheersen om een boek zodanig te schrijven dat het erop lijkt dat het verhaal in gesproken woord verteld wordt. Dat Osborne dit beheerst, bewijst hij andermaal in Het glazen koninkrijk. Zijn manier van schrijven zorgt ervoor dat de lezer vanaf het begin geboeid blijft naar wat hij te vertellen heeft, dat hij steeds nieuwsgieriger wordt naar wat er nog meer komen gaat. Je hoort als het ware de stem van een verhalenverteller die je ademloos naar zijn sfeervolle verhaal laat luisteren. Die sfeer is precies wat de auteur erg goed weet over te brengen, de dreigende situatie, de gespannenheid die een staatsgreep met zich meebrengt, de troosteloosheid van Bangkok in de regen. Het zijn maar een paar voorbeelden, maar de lezer kan zich precies voorstellen hoe het er daar op die momenten uit moet zien.

Het glazen koninkrijk wordt vanuit een aantal perspectieven verteld, maar het is toch vooral Sarah waar de meeste aandacht aan wordt besteed. De lezer komt, zonder dat er al te uitvoerig op haar personage en verleden wordt ingegaan, wel het meest over haar te weten. Van de overige personages wordt eigenlijk alleen maar bekendgemaakt wat ze doen en daar blijft het dan in feite ook bij. Is het een groot bezwaar dat ze enigszins oppervlakkig blijven? Nee, helemaal niet, het heeft er namelijk alle schijn van dat Osborne niet eens de intentie had om meer achtergrondinformatie over de belangrijkste karakters te geven. Wat hij vooral over laat komen, is dat ieder van hen zich anders voordoet dan ze in werkelijkheid zijn, maar eveneens dat ze stuk voor stuk achterdochtig zijn en twijfelen aan de oprechtheid van de ander.

De auteur slaagt er bovendien in de lezer mee te krijgen in dat gevoel van wantrouwen. Ook hij weet op een gegeven moment niet meer waar hij aan toe is. Dan zijn er ook nog diverse gebeurtenissen die tot gevolg hebben dat het verhaal nog duisterder en mysterieuzer wordt dan het door de sfeertekening al is. Door dit alles ontstaat er een continue spanningsboog en gaat het verhaal gedurende de plot in toenemende mate intrigeren. Uiteindelijk leidt dit tot een wat onwerkelijke aandoende en bizarre ontknoping die niet was te voorzien. In die finale wordt duidelijk wat er met enkele personages is gebeurd. Of dit voor iedere lezer een bevredigende afloop is, valt te betwijfelen, maar het past alleszins in de lijn en sfeer van het verhaal.

Al met al is Het glazen koninkrijk, dat prima is vertaald door Paul Syrier, een duistere en fascinerende roman waarin Osborne opnieuw laat zien dat hij een meesterverteller is.

Waardering: 4/5

(Het boek heb ik onlangs gerecenseerd voor Hebban.)

Boekinformatie
Auteur: Lawrence Osborne
Titel: Het glazen koninkrijk
ISBN: 9789044646085
Pagina’s: 272
Eerste uitgave: 2020

Beschrijving
Meral Kaya is huisarts in een gemengde artsenpraktijk in Amsterdam. Als kind migreerde ze vanuit Centraal-Turkije naar Nederland. Haar ouders zijn gelovig, maar tijdens haar jeugd werd zelden over religie gesproken. Meral verbaast zich dan ook over de toegenomen vroomheid van haar Turkse landgenoten.

Als arts is Meral vooruitstrevend en open, thuis is ze echter minder vrijzinnig. Ze laat toe dat haar echtgenoot Bilal hun zoon Ismail terroriseert met zijn Turkse waarden en normen, waarop Ismail van huis wegloopt en zich voor korte tijd aansluit bij de islamitische Gülenbeweging.

In een poging vader en zoon te verzoenen haalt Meral haar zoon over nog eenmaal mee te gaan naar Turkije. Daar wordt ze gedwongen de balans te zoeken tussen haar achtergrond en haar overtuigingen.

Recensie
Na haar opleiding aan de middelbare school volgde Froukje Santing een studie wereldreligies met als specialisme de islam aan de Universiteit van Leiden en vervolgens religiestudies aan de Universiteit van Amsterdam. Hierna werkte ze als verslaggever en redacteur voor een aantal dagbladen en was ze zeventien jaar correspondent in Turkije. Haar kennis over de islam en haar ervaring als correspondent gebruikte ze om haar eerste boek, Dwars op de tijdgeest (2012), te schrijven. In september 2020 verscheen haar eerste roman Meral, waarin ze het thema ‘twee culturen op één kussen’ heeft verwerkt.

Al op vijfjarige leeftijd kwam Meral Kaya met haar ouders vanuit Turkije naar Nederland. Haar ouders waren gelovig, maar dit is haar niet opgedrongen. Ze werkt als arts in een huisartsenpraktijk in Amsterdam. Daar is ze progressief en staat open voor alle meningen, maar wanneer ze thuis is, is ze een stuk conservatiever. Haar man Bilal, met wie ze twee kinderen heeft, is strenger wat betreft de Turkse waarden en normen. Ismail, hun zoon, woont niet meer thuis vanwege een conflict met zijn vader. Meral krijgt hem zover om met hen mee naar Turkije te gaan om vakantie te vieren, vooral om zich met zijn vader te verzoenen.

Vooral vanaf de jaren ’60 van de vorige eeuw is er sprake van migratie van Turken naar Nederland, waardoor er in het land inmiddels verschillende generaties woonachtig zijn. Hoewel het merendeel van hen goed is geïntegreerd, hebben ze vaak nog wel een band met hun vaderland, met de Turkse cultuur, de normen en waarden, de politiek, de religie en ook de taal. Toch is er eveneens een probleem, want in Turkije worden ze niet gezien als volwaardige Turken en in Nederland ziet men hen niet als Nederlander. Of ze er geboren zijn of niet maakt daarbij niets uit. Kortom, ze hebben een dilemma. En die dilemma’s komen in Meral, de debuutroman van Santing haarscherp bovendrijven.

Hoewel het verhaal in deze roman volledig fictief is, lijkt een groot deel ervan op non-fictie. Dat komt vooral door de problematiek die in deze roman onder de aandacht wordt gebracht, maar ook omdat de lezer een globaal inzicht krijgt in het islamitische geloof, de Turkse cultuur en de gebruiken in het land. Deze elementen en het feit dat aan een paar actuele thema’s wordt gerefereerd, waar overigens niet verder op wordt in- en doorgegaan, zorgen ervoor dat het verhaal bijzonder realistisch overkomt. De omstreden Gülenbeweging, door Turkije inmiddels op de terreurlijst gezet, komt echter iets prominenter in beeld. Dat hier wat meer aandacht aan wordt besteed, is noodzakelijk voor het verhaal omdat dit deel uitmaakt van het conflict dat Ismail met zijn vader heeft.

Omdat de roman dus zowel een fictieve als non-fictieve uitstraling heeft, is de schrijfstijl enigszins wisselend. Het is beeldend wanneer het fictie is, het is beschrijvend als het een raakvlak heeft met de aan de realiteit gerelateerde zaken. Voor beide geldt echter dat het een helder en begrijpelijk verhaal is, waarin bijzonder goed overkomt wat de problemen en dilemma’s zijn. Daarbij heeft de auteur Meral en haar gezin als voorbeeld gesteld, maar voor de lezer is het overduidelijk dat de worsteling waarmee zij te kampen hebben voor veel meer Turkse gezinnen (en mogelijk ook die van migranten uit andere landen) geldt.

Dat de auteur een gedegen kennis van en over Turkije heeft, is goed te merken. Zonder overdreven gedetailleerde uitweidingen weet ze prima over te brengen wat er bij Turkse migranten leeft, hoe de inwoners van het land zelf over bepaalde dingen denken en welke de politieke kwesties er heersen. Meral, waarin ze veel van al het voorgaande heeft samengebracht, is behalve een roman die een uitstekend beeld geeft van deze Turkse situatie ook een boek dat tot nadenken aanzet.

Waardering: 4/5

(Het boek heb ik onlangs gerecenseerd voor Hebban.)

Boekinformatie
Auteur: Froukje Santing
Titel: Meral
ISBN: 9789493081413
Pagina’s: 224
Eerste uitgave: 2020

Beschrijving
Melissa Sanderson leek het perfecte leven te hebben: een heerlijk gezin en een prachtig huis in een rustige buitenwijk. Maar nu is ze dood, en haar gewurgde lichaam vertoont bewijs van eerdere verwondingen. De plaats delict doet detective Gina Harte terugdenken aan haar eigen inktzwarte verleden – en juist dat maakt haar vastbesloten de moordenaar te vinden. Is het Melissa’s echtgenoot, met zijn losse handjes? Haar door jaloezie verteerde minnaar? Of is er nog iemand in het spel – iemand die Melissa al tijden in de gaten hield en die zijn volgende slachtoffer al in het vizier heeft?

Recensie
Haar jeugd buiten beschouwing gelaten, begon Carla Kovach ongeveer tien jaar geleden weer met schrijven. Omdat ze zich liet inspireren door theater en het tot leven brengen van woorden begon ze te schrijven voor toneel. Daarna kreeg ze al snel een voorliefde voor romans en scenario’s. In 2013 debuteerde ze met Flame, een Young Adult met bovennatuurlijke elementen. Stil maar (maart 2020), het eerste deel van een serie rond inspecteur Gina Harte, is haar eerste in het Nederlands vertaalde thriller. Het vervolg, Dit heb je verdiend, kwam in oktober 2020 uit.

Melissa Sanderson is alleen thuis wanneer ze een geluid hoort. Ze probeert haar slaapkamer te bereiken, maar wordt neergeslagen. Niet veel later treft haar man Darrel haar in de keuken aan, zittend op een stoel, maar wel vermoord. Inspecteur Gina Harte krijgt de leiding over het onderzoek en omdat de omstandigheden haar terugvoeren naar haar verleden is ze erop gebrand de moordenaar te vinden. Ondanks dat er nog geen enkel bewijs is, heeft ze al snel een aantal verdachten in beeld. Is een van hen de dader of moet ze weer van voren af aan beginnen?

Het verhaal speelt zich af in het voorjaar van 2018, maar wordt voorafgegaan door een proloog die vijfentwintig jaar eerder plaatsvindt. Deze inleiding, waarin de sfeer van het begin van de jaren ’90 goed wordt weergegeven, zorgt meteen al voor een lichte spanningsboog en weet de nieuwsgierigheid van de lezer op te wekken. Dit veelbelovende begin houdt in de eerste paar hoofdstukken nog even aan, maar al snel zakt het verhaal, dat eigenlijk nog niet eens echt op gang gekomen is, aanzienlijk in. Het tot dan aanwezige spanningsveld wordt omgeploegd, waarna er zo goed als niets meer van overblijft. De auteur haalt een aantal clichés uit de kast, de ene wat groter dan de andere, en in een vroegtijdig stadium weet de lezer ongeveer hoe een groot deel van het verhaal in elkaar steekt.

Dit heb je verdiend, dat twee later samenvloeiende verhaallijnen heeft, wordt verteld vanuit verschillende perspectieven, maar dat van Gina Harte heeft lichtelijk de overhand. Haar personage blijft daarom het minst oppervlakkig, de lezer komt meer over haar te weten dan over de andere. Wie Stil maar, het eerste deel van de serie gelezen heeft, merkt echter dat ze zich niet ontwikkeld heeft. Ze is stil blijven staan, waardoor je alleen maar kunt concluderen dat de auteur niets anders gedaan heeft dan het herhalen van een aantal zetten. Voor de andere terugkerende karakters geldt in feite hetzelfde, behalve dat er over hen toch al niet zo heel veel bekend was geworden. Het gevolg hiervan is dat deze tweede Harte-thriller zonder problemen los van zijn voorganger gelezen kan worden.

Kovach heeft een aantal thema’s in het verhaal verwerkt die nog steeds actueel zijn. Want vandaag de dag zijn er immers voldoende mannen die hun echtgenote onderdrukken en als spreekwoordelijke voetveeg beschouwen. Maar ook huiselijk geweld is een misdaad die tegenwoordig nog erg veel voorkomt. Ondanks deze beladen onderwerpen is de schrijfstijl van de auteur luchtig en daardoor is haar thriller bijzonder toegankelijk. De auteur weet de lezer echter te weinig te verrassen. Onverwachte plotwendingen doen zich nauwelijks voor, het is vooral een verhaal over het oplossen van een moord en de weg daarnaartoe. De persoonlijke problemen van Harte spelen daarbij een belangrijke rol.

De echte verrassing heeft Kovach voor de ontknoping bewaard. Daarin wordt de uiteindelijke dader ontmaskerd en de politie noch de lezer had dit tijdens de plot kunnen voorzien. Dit is echter niet genoeg om te kunnen overtuigen. Dit heb je verdiend, dat vertaald is door Barbara Lampe, behaalt namelijk met moeite een krappe voldoende.

Waardering: 3/5

(Het boek heb ik onlangs gerecenseerd voor Hebban.)

Boekinformatie
Auteur: Carla Kovach
Titel: Dit heb je verdiend
ISBN: 9789022588260
Pagina’s: 320
Eerste uitgave: 2020

Beschrijving
Vijf jaar lang werkte Van Reybrouck aan zijn monumentale Revolusi. Hij interviewde tweehonderd mensen, de laatste nog levende getuigen van de onafhankelijkheidsstrijd, in Indonesische rusthuizen, Japanse miljoenensteden en op verafgelegen eilanden. Ook in Nederland bracht zijn onderzoek nieuwe verhalen aan het licht. De veelheid aan perspectieven en herinneringen weeft Van Reybrouck samen tot het aangrijpende verhaal van de Indonesische onafhankelijkheid. Zo toont hij hoe een nieuwe wereld vorm kreeg: in bloed, in pijn, met hoop.

Recensie
Als cultuurhistoricus en archeoloog werkte David van Reybrouck mee aan een aantal tentoonstellingen over de menselijke evolutie en verrichtte hij onderzoek naar onder andere de geschiedenis van de Belgische archeologie. Hij is tevens bekend als schrijver van essays, proza, poëzie en theater. Zijn grootste succes was het in 2010 verschenen Congo: een geschiedenis, een verhaal over slavernij en kolonialisme in Belgisch-Congo. Voor dit boek ontving hij een aantal prijzen, waaronder de AKO literatuurprijs. Eind 2020 verscheen Revolusi, waarin het kolonialisme in Nederlands-Indië en het ontstaan van de Republiek Indonesië besproken wordt.

Van Reybrouck heeft maar liefst vijf jaar lang aan Revolusi gewerkt. Hiervoor reisde hij af naar talloze landen, sprak met bijna tweehonderd mensen, waaronder een aantal nog levende getuigen van de onafhankelijkheidsstrijd die jarenlang geduurd heeft. Dat de auteur er zijn tijd voor genomen heeft, is goed te merken. Uit alles blijkt namelijk dat zijn research bijzonder grondig was, hij sprak met een groot aantal mensen en bovendien heeft hij een aanzienlijke hoeveelheid boeken, documenten, nieuwsberichten en andere teksten doorgenomen. Dit heeft zonder meer zijn vruchten afgeworpen, want behalve dat het een goed gedocumenteerde geschiedenis over de totstandkoming van de Republiek Indonesië is, is het ook een boek waarin naar voren komt met welke verschrikkingen de bevolking van het land door de eeuwen heen te maken heeft gehad.

Na een korte inleiding waarin de auteur het vergaan van S.s Van der Wijck in 1936 beeldend beschrijft, gaat hij verder met een kort verslag van enkele aanslagen die op 14 januari 2016 plaatsvonden, net op het moment dat hij zich in een hotelkamer in Jakarta bevond. Deze voorvallen zijn in zekere zin illustratief voor de explosieve staat waarin het huidige Indonesië en hoofdzakelijk het voormalige Nederlands-Indië zich bevonden heeft. Een situatie die ruim vier eeuwen geleden begon en waar pas vijfenzeventig jaar geleden een einde aan kwam, hoewel er in de eerste jaren na het bekrachtigen van de onafhankelijkheid van het land nog regelmatig ongeregeldheden en oorlogshandelingen voorkwamen.

In zo goed als chronologische volgorde neemt Van Reybrouck de lezer mee van het jaar 1605 naar 1950 en enkele jaren later. Hij bespreekt de opkomst en ondergang van de VOC, maar ook de verhandeling in slaven waar deze onderneming zich eeuwenlang mee bezighield. Ook het zowel toen en vooral tegenwoordig omstreden optreden van Jan Pieterszoon Coen blijft niet onbesproken. De auteur besteedt veel aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. Niet geheel ten onrechte, want de Japanse bezetting is van grote invloed geweest op de dekolonisatie van het eilandenrijk. Hoewel ook de Japanners voor veel gruwelijkheden verantwoordelijk waren, maakten ze wel een eind aan de Nederlandse overheersing. De twee politionele acties die na de oorlog plaatsvonden, blijven eveneens niet onderbelicht. Dit geldt eveneens voor de rol van kapitein Raymond Westerling, al dan niet in opdracht heeft hij heus schrikbewind gevoerd.

Hoewel een groot deel van Revolusi historische feiten betreft, iets waarover in veel andere boeken natuurlijk ook al geschreven is, voegt de auteur wel degelijk wat toe met de talloze gesprekken die hij onder andere met getuigen of familieleden van overledenen heeft gevoerd. De passages die hiervan in het boek opgenomen zijn, het betreft de periode vanaf het begin van de Eerste Wereldoorlog, zorgen ervoor dat de verhalen die zij te vertellen hadden leven. Dit zijn dan niet alleen de verhalen van de Indonesiërs, maar ook die van Japanners en Nederlanders. Het is goed en minstens zo interessant dat Van Reybrouck het van twee kanten belicht. Zo kan iedereen zich een eigen mening over deze langdurige geschiedenis vormen.

De auteur sluit het boek af met een bibliografisch essay, waarin hij per hoofdstuk vertelt welke bronnen hij heeft geraadpleegd. Leuk om te weten, maar aan het eigenlijke doel van het boek voegt het niet veel toe. Desondanks is Revolusi een buitengewoon toegankelijk, boeiend en bovenal indrukwekkend boek over een van de zwartste perioden uit de Nederlandse geschiedenis.

Waardering: 4/5

(Het boek heb ik onlangs gerecenseerd voor Hebban.)

Boekinformatie
Auteur: David van Reybrouck
Titel: Revolusi
ISBN: 9789403183404
Pagina’s: 640
Eerste uitgave: 2020