Beschrijving
Ati woont in Abistan, een immens rijk vernoemd naar de profeet Abi. In dit rijk is de bevolking onderworpen aan één god. Iedere persoonlijke gedachte wordt uitgebannen, dankzij een surveillancesysteem dat overal aanwezig is en toegang heeft tot ieders ideeën en handelingen. Officieel leven de mensen unaniem in de vreugde van het geloof, zonder vragen te stellen. Wanneer Ati na een verblijf in een sanatorium naar huis reist, ziet en hoort hij dingen dingen hem doen twijfelen aan de opgelegde zekerheden. Hij begint een onderzoek naar het bestaan van een volk van afvalligen, die geen geloof hebben en in getto’s wonen.

Recensie
Nadat de Algerijnse auteur Boualem Sansal op vijftigjarige leeftijd met pensioen ging, begon hij aan het schrijven van romans. De moord op president Mohamed Boudiaf in 1992 en de opkomst van het islamitisch fundamentalisme is zijn vaderland waren voor hem de inspiratie om over Algerije te schrijven. In 1999 debuteerde hij met Le Semant des barbare, dat in Frankrijk met de Prix du Premier Roman werd bekroond. Zijn roman Onvoltooide geschiedenis was in 2011 zijn Nederlandstalige debuut. Twee jaar later verscheen 2084: Het einde van de wereld, een dystopische roman waarvoor hij een aantal prijzen heeft gewonnen.

Ati is begin dertig en woont in Qodsabad, de hoofdstad van het gigantische rijk Abistan. Het land is vernoemd naar de profeet Abi, de gezant van hun god Yölah. De bewoners van het land lijken tevreden te zijn met het leven dat ze leiden. Ze doen wat er van hen verwacht wordt en zijn trouw aan hun geloof aan één god. Als Ati, nadat hij een jaar in een sanatorium verbleef, terugkeert naar zijn woonplaats hoort hij onderweg dingen waardoor hij aan het ogenschijnlijk gelukkige en zekere bestaan in Abistan gaat twijfelen. Niet veel later gaat hij op zoek naar antwoorden.

Voordat het verhaal begint, richt Sansal zich in een kort waarschuwingsbericht tot de lezers. Hierin laat hij hen weten dat alles wat in zijn roman staat verzonnen is. De wereld die hij daarin schetst bestaat niet en, maar dat vertelt hij niet, is louter ontsproten aan zijn fantasie. In het begin van het verhaal wordt duidelijk waarom hij de lezer probeert gerust te stellen. Want Abistan, het rijk waarover hij vertelt, is namelijk een totalitaire staat waarin de bewoners geen enkele zeggenschap hebben, waarin ze gedwee hun religieuze leiders (moeten) volgen, waarin verklikkers en spionnen rondlopen en waarin andersdenkenden en misdadigers en plein public worden onthoofd. Kortom, het is geen land waarin je plezierig en gelukkig zou kunnen leven, maar omdat de bewoners niet beter weten, en daarnaast dermate geïndoctrineerd zijn, zijn ze in de veronderstelling dat ze het goed hebben.

De auteur weet het beklemmende gevoel van het leven in een dergelijke dystopie uitstekend over te brengen. Je voelt als het ware de willoosheid van zijn bewoners, ziet de beelden van een allesverwoestende oorlog voor zich, maar ook de ellende die daardoor veroorzaakt is. Verder kan hij zich bijzonder goed vereenzelvigen met Ati, vooral omdat hij zich als een van de bijzonder weinigen afvraagt of het leven in Abistan wel zo goed is als het wordt voorgedaan. In zeker opzicht kan hij als dissident worden beschouwd, al wordt hij niet als zodanig benoemd. Feit is wel dat hij door de machthebbers in de gaten wordt gehouden. Hij is dus min of meer kwetsbaar en daardoor heeft hij zonder meer de sympathie van de lezer.

Het verhaal bestaat uit vier delen, boeken genoemd. Voorafgaand aan ieder deel geeft de auteur een korte samenvatting van wat de lezer in dat gedeelte kan verwachten. De reden daarvan is niet duidelijk en van toegevoegde waarde is het evenmin. Wat verder opvalt, is dat de roman zo goed als geen dialogen heeft. Sansal vertelt en beschrijft voornamelijk. Dat gebeurt over het algemeen op een beeldende en toegankelijke schrijfwijze, hoewel er wel degelijk passages zijn waar iets moeilijker doorheen te komen is. Deze zijn sterieler en een beetje saai. Ondanks de toegankelijkheid zul je je aandacht wel bij het verhaal moeten houden, alleen al om te voorkomen dat je anders het spoor enigszins bijster raakt.

Ofschoon de plot volledig fictief is, zijn er situaties die min of meer herkenbaar zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het doel van IS: het oprichten van een Islamitische Staat, actueel toen Sansal zijn boek schreef. Een dystopische wereld zoals de auteur in 2084: Het einde van de wereld weergeeft, is misschien té ver gezocht, maar dat er groeperingen zijn (geweest) die zo’n grootmacht nastreven, is niet ondenkbeeldig.

Waardering: 4/5

Boekinformatie
Auteur: Boualem Sansal
Titel: 2084: Het einde van de wereld
ISBN: 9789044537048
Pagina’s: 284
Eerste uitgave: 2016